Φως στην άβυσσο του χρόνου θα ρίξει το δίκτυο τηλεσκοπίων «4 Pi Sky»

Νέας γενιάς τηλεσκόπια, το νέο παγκόσμιο δίκτυο «4 Pi Sky», θα έχουν στη διάθεσή τους για πρώτη φορά οι αστρονόμοι για να παρακολουθούν και να καταγράφουν τα μακρινά αστροφυσικά γεγονότα
στον ουρανό όσο αυτά συμβαίνουν, καθώς και να φτάσουν πιο πίσω στο χρόνο από κάθε άλλη φορά.
Χρησιμοποιώντας τρία νέας γενιάς ραδιοτηλεσκόπια στην Ευρώπη (Low Frequency Array-LOFAR), τη Νότια Αφρική (MeerKAT) και τη Δυτική Αυστραλία (ASKAP), το υπό ανάπτυξη δίκτυο "4 Pi Sky" θα ψάξει για ενεργητικές μαύρες τρύπες, για συγκρουόμενα άστρα νετρονίων και για άλλες μυστηριώδεις αστροφυσικές εκρήξεις, "κοιτάζοντας" πίσω μέχρι τις απαρχές του σύμπαντος και τη γέννηση των πρώτων άστρων.

Ειδικά το LOFAR (του οποίου ήδη κατασκευάζονται ή σχεδιάζονται εγκαταστάσεις σε 77 διαφορετικά σημεία της Ευρώπης, με το κεντρικό συντονιστικό κέντρο να βρίσκεται στη Βόρεια Ολλανδία) ανιχνεύει χαμηλής συχνότητας ραδιοκύματα, τα οποία προέρχονται από τις εσχατιές του σύμπαντος, λίγο μετά το "Μπιγκ Μπανγκ". Αυτό θα επιτρέψει στους επιστήμονες να "δουν" γεγονότα πιο πίσω στον χρόνο από κάθε άλλη φορά, με τη βοήθεια των άλλων δύο ραδιοτηλεσκοπίων στο νότιο ημισφαίριο, που θα λειτουργούν σε υψηλότερες συχνότητες σε σχέση με το LOFAR, ώστε οι αστρονόμοι να έχουν μια πληρέστερη εικόνα. Τα χαμηλής συχνότητας ραδιοκύματα θα μπορούν να διαπεράσουν τα διαστρικά αέρια που κρύβουν τις μακρινές περιοχές του σύμπαντος για τους γήινους παρατηρητές.

Επικεφαλής του πενταετούς προγράμματος θα είναι ο καθηγητής Ρομπ Φέντερ της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας του βρετανικού πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, σύμφωνα με την Telegraph. Το "4 Pi Sky" χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC).

Το σύμπαν είναι ένα βίαιο και δυναμικό περιβάλλον, όπου εκρήξεις τεράστιων άστρων ξεπερνούν σε λαμπρότητα ένα ολόκληρο γαλαξία και όπου μαύρες τρύπες "καταπίνουν" ολόκληρα άστρα. Αυτά τα υψηλής ενέργειας αστροφυσικά γεγονότα εκπέμπουν ενέργεια και ισχυρά ραδιοκύματα, που μπορούν να ανιχνευθούν σε μεγάλες αποστάσεις, όμως τα προηγούμενα τηλεσκόπια υψηλών συχνοτήτων μπορούσαν να δουν μικρό μόνο τμήμα του ουρανού και ουσιαστικά μέχρι τώρα έχαναν το 99% όλων αυτών των σημαντικών φαινομένων.

Το νέο δίκτυο τηλεσκοπίων θα είναι σε θέση να παρατηρεί όλο τον ουρανό μέσα σε λίγες μόνο μέρες αντί για μήνες και έτσι να εντοπίζει χιλιάδες τέτοια συμβάντα, λειτουργώντας σαν ένας "κοσμικός φακός", που θα ρίξει φως στη "σκοτεινή εποχή" του σύμπαντος, πριν καν δημιουργηθούν οι γαλαξίες. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι, μεταξύ άλλων, το "4 Pi Sky" θα μπορέσει να εντοπίσει τις πρώτες πηγές των βαρυτικών κυμάτων και έτσι να ελέγξει την ορθότητα των θεμελιωδών θεωριών για τη βαρύτητα.

Για πρώτη φορά, οι αστρονόμοι θα έχουν τη δυνατότητα, χρησιμοποιώντας ένα νέο λογισμικό, να συνδέονται διαδοχικά από το ένα τηλεσκόπιο στο άλλο, καθώς η Γη περιστρέφεται και έτσι να μην χάνουν από τα μάτια τους ένα εξελισσόμενο αστροφυσικό συμβάν. Το δίκτυο θα συνεργάζεται επίσης με επίγεια οπτικά τηλεσκόπια και με το τροχιακό τηλεσκόπιο ακτίνων-Χ MAXI, που βρίσκεται τοποθετημένο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Με τον τρόπο αυτό, οι αστρονόμοι θα "βλέπουν" σε πολλαπλά μήκη κύματος της ακτινοβολίας, ώστε να εντοπίζουν καλύτερα κάθε πηγή των ραδιοκυμάτων.

"Καθώς θα μπορούμε να παρατηρούμε τον ουρανό σε συχνότητες που δεν έχουν εξερευνηθεί ποτέ στο παρελθόν, είναι πιθανό ότι θα κάνουμε μερικές απρόσμενες ανακαλύψεις. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν, όταν οι ερευνητές άρχισαν να χρησιμοποιούν για πρώτη φορά παρατηρητήρια ακτίνων Χ και μικροκυμάτων", δήλωσε ο Φέντερ. Μετά το LOFAR και το "4 Pi Sky", θα ακολουθήσει η κατασκευή του ακόμα πιο φιλόδοξου τηλεσκοπίου Square Kilometer Array, που θα έχει ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες παρατήρησης.

(Πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)