ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Όχι στον ρατσισμό ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ρατσισμός. Αρσενικό ουσιαστικό. Κι όμως… τόσο άνανδρος κι ανούσιος. Η τέχνη του να χαράζεις διαχωριστικές γραμμές, χωρίς χάρακα και κριτήρια, και να χωρίζεις ανθρώπους σε καλούς, κακούς, δικούς μας και ξένους, νόμιμους και παράνομους. Η «θεωρία» του ρατσισμού βασίζεται στην αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά διαχωρίζονται σε ανώτερους και κατώτερουςΗ «θεωρία» του ρατσισμού βασίζεται στην αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά διαχωρίζονται σε ανώτερους και κατώτερους, διακρινόμενοι είτε από το χρώμα του δέρματος, είτε από την εθνικότητα, είτε από τη θρησκεία, είτε από το σωματικό βάρος, είτε από το ύψος, είτε… Το πλέον συνηθισμένο είδoς ρατσισμού είναι ο φυλετικός. Άλλωστε, η λέξη φυλή (ιταλικά: razza) είναι αυτή που δάνεισε το όνομά της στο νοσηρό φαινόμενο. Μέσα σε αυτόν τον αυθαίρετο διαχωρισμό, το θύμα, από τη μια στιγμή στην άλλη, μπορεί να μετατραπεί σε θύτη και ο καταπιεσμένος σε δυνάστη. Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού Η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου. Καθιερώθηκε το 1966 από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, σε ανάμνηση ενός τραγικού συμβάντος που συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη.
 Ήταν στις 21 Μαρτίου του 1960 όταν η αστυνομία της ρατσιστικής Νότιας Αφρικής πυροβόλησε εν ψυχρώ κατά μιας διαδήλωσης φοιτητών στην πόλη Σάρπβιλ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 70 άνθρωποι. Οι νεαροί διαδηλωτές διαμαρτύρονταν ειρηνικά κατά των νόμων του απαρτχάιντ που είχε επιβάλλει το καθεστώς της λευκής μειοψηφίας στη χώρα. Ο ΟΗΕ καλεί αυτή τη μέρα τους πολίτες του παγκόσμιου «χωριού» να ενώσουν τις φωνές τους ενάντια στον ρατσισμό, στις φυλετικές διακρίσεις, στην ξενοφοβία και στη μισαλλοδοξία. Το απαρτχάιντ Το απαρτχάιντ, λέξη που προέρχεται από τη γλώσσα αφρικάανς και σημαίνει «διάκριση», ήταν μια πολιτική των λευκών που επέβαλλε τη διάκριση των κοινωνικών ομάδων μέσα στο κράτος βάσει φυλετικών κριτηρίων και σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές. Ο φυλετικός διαχωρισμός στη Νότια Αφρική ξεκίνησε κατά την αποικιοκρατία. Ως επίσημη πρακτική θεσμοθετήθηκε από το Εθνικό Κόμμα μετά τις γενικές εκλογές του 1948, οπότε και ο πληθυσμός της χώρας χωρίστηκε σε φυλετικές κατηγορίες και οριοθετήθηκαν συγκεκριμένες περιοχές διαβίωσης για την κάθε φυλή. Η πρακτική αυτή οδήγησε σε βίαιες μετοικήσεις.
 Το 1970 καταργήθηκε η πολιτική εκπροσώπηση όσων δεν ήταν λευκοί και έγινε περιορισμός τους σε απομονωμένες «νησίδες γης», τα λεγόμενα εθνικά κρατίδια μπαντουστάν. Διακρίσεις υπήρχαν στον τομέα της εκπαίδευσης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της διασκέδασης και άλλων δημόσιων παροχών και υπηρεσιών. Εντός της επικράτειας όπου εφαρμοζόταν η πολιτική του απαρτχάιντ αναπτύχθηκε εσωτερική αντίσταση και βία, ενώ και στο εξωτερικό υιοθετήθηκε μακροχρόνιο εμπάργκο κατά της Νότιας Αφρικής. Τη δεκαετία του '80 είχε ήδη διαμορφωθεί ισχυρό αντιπολιτευτικό ρεύμα, το οποίο δεν έχασε τη δυναμική του παρά την προσπάθεια μεταρρυθμίσεων στην πολιτική απαρτχάιντ. Το 1990 ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για τη λήξη του απαρτχάιντ, με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή δημοκρατικών εκλογών το 1994 με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, από τις οποίες εξελέγη το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο με ηγέτη τον Νέλσον Μαντέλα. Ίχνη του απαρτχάιντ εντοπίζονται ακόμα, στη δεκαετία του 2010, στην κοινωνία και στην πολιτική σκηνή της Νότιας Αφρικής. «Ζητήσαμε εργατικά χέρια, αλλά ήρθαν άνθρωποι» Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 ξεκινά το μεγάλο καραβάνι της φυγής από τη ρημαγμένη Ελλάδα. Χιλιάδες Έλληνες μεταναστεύουν στη Γερμανία, όπου δουλεύουν ως εργάτες, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Το 1960 υπογράφεται η ελληνογερμανική συμφωνία «Περί απασχολήσεως Ελλήνων εργατών στη Γερμανία».
 Οι γερμανικές επιτροπές μετανάστευσης εγκαθίστανται σε μεγάλες ελληνικές πόλεις και σε συνεργασία με ειδικούς γιατρούς επιλέγουν το νέο εργατικό δυναμικό για τη στελέχωση των βιομηχανιών και την επανασύσταση της εθνικής οικονομίας της Γερμανίας. Με την άφιξή τους στη χώρα της κεντρικής Ευρώπης, οι μετανάστες θα συναντήσουν έναν δρόμο κάθε άλλο παρά στρωμένο με… ροδοπέταλα. Θα ζήσουν ομαδικά, στοιβαγμένοι σε μικρά δωμάτια. Θα εργαστούν σκληρά, προκειμένου να μαζέψουν χρήματα και να τα στείλουν στις οικογένειές τους. Από την πλευρά τους, οι γερμανικές αρχές ποτέ δεν θα αναγνωρίσουν ότι η χώρα αποτελεί τόπο υποδοχής μεταναστών. Με τον ισχυρισμό ότι η παραμονή των ξένων εργατών είναι προσωρινή, δεν τους αναγνωρίζεται σχεδόν κανένα πολιτικό ή κοινωνικό δικαίωμα. Στο γερμανικό λεξιλόγιο προστίθεται η λέξη «γκασταρμπάιτερ», που σημαίνει «φιλοξενούμενος εργάτης» και η οποία σύντομα λαμβάνει αρνητική χροιά. Οι Έλληνες μετανάστες αντιμετωπίζονται με καχυποψία και επιφυλακτικότητα. Είναι τότε που ο Ελβετός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Max Frisch θα αναγκαστεί να παραδεχτεί «ζητήσαμε εργατικά χέρια και ανακαλύψαμε ότι τελικά μας ήρθαν άνθρωποι», αναγνωρίζοντας ότι οι «καλοκουρδισμένες μηχανές» που κλήθηκαν να αναστήσουν τη γερμανική οικονομία… ήταν άνθρωποι, με τις ανάλογες ανάγκες.
 Φυσικά, η Γερμανία δεν είναι η μόνη χώρα που υποδέχεται Έλληνες μετανάστες. Σε Αυστραλία, Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού οι Έλληνες δημιουργούν παροικίες και είτε καταφέρνουν να επιβιώσουν είτε ακόμη και να μεγαλουργήσουν. Από μετανάστες… αποδέκτες μεταναστών Τα χρόνια πέρασαν και η Ελλάδα, από μια χώρα που βλέπει τα παιδιά της να την εγκαταλείπουν, μετατρέπεται στις αρχές της δεκαετίας του ’90 σε έναν τόπο όπου χιλιάδες άνθρωποι αναζητούν καταφύγιο ή «σκαλοπάτι» για τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Αρχικά από βαλκανικές χώρες και εν συνεχεία από την Αφρική και την Ασία, άνθρωποι χτυπημένοι από τη φτώχεια και την ανέχεια αναζητούν τον δικό τους παράδεισο σε ημιυπόγεια διαμερίσματα των μεγαλουπόλεων και ξεχασμένα αγροτόσπιτα της υπαίθρου, παλεύοντας με κάθε μέσο να εξασφαλίσουν τον επιούσιο. Και έρχεται το πλήρωμα του χρόνου και στην Ελλάδα, των χιλιάδων μεταναστών, η λέξη «μετανάστες» αποκτά αρνητική διάσταση. Σε παλιότερή του συνέντευξη σε εφημερίδα του Ρεθύμνου, ο καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης είχε δηλώσει: «Συνδέουμε αυθαίρετα την εγκληματικότητα με τη μετανάστευση. Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι πρόκειται για μύθο. Οι μετανάστες είναι κατά κύριο λόγο άνδρες, ηλικίας 20 έως 40 ετών, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και σε κακή οικονομική κατάσταση.
 Ε, λοιπόν, η εγκληματικότητα σε ομάδες με αυτά τα χαρακτηριστικά κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα, ανεξαρτήτως εθνικότητας και χώρας προέλευσης». Το… πείραμα Ένα διαφορετικό πείραμα πραγματοποίησε η ActionAid Ελλάς σε κεντρική στάση λεωφορείου στις 20 Φεβρουαρίου, δημιουργώντας ένα βίντεο που δόθηκε στη δημοσιότητα δύο ημέρες πριν από την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού. Ένας ηθοποιός από την Ελλάδα και ένας ηθοποιός από το Μπαγκλαντές προσποιήθηκαν τον θύτη και το θύμα μιας λεκτικής ρατσιστικής επίθεσης, προκειμένου να καταγραφούν οι αντιδράσεις των πολιτών σε ανύποπτο χρόνο. Οι μη ορατές κάμερες κατέγραψαν τις αληθινές αντιδράσεις των ανθρώπων που περίμεναν το λεωφορείο και, όπως αναφέρει στο site της η μη κυβερνητική οργάνωση, τα αποτελέσματα του κοινωνικού πειράματος είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά. Ειδικότερα, στο περιστατικό ο ηθοποιός από το Μπαγκλαντές κάθεται στο παγκάκι της στάσης και ο ηθοποιός από την Ελλάδα ενοχλείται και του επιτίθεται φραστικά. Περισσότερα από 200 άτομα παρακολούθησαν τη σκηνή, η οποία επαναλήφθηκε 22 φορές σε 8 ώρες μπροστά σε διαφορετικούς κάθε φορά παρευρισκομένους σε δύο διαφορετικές στάσεις λεωφορείου της περιοχής Συγγρού-Φιξ. Τέσσερις φορές ο κόσμος αδιαφόρησε, δύο φορές τάχθηκε υπέρ της ρατσιστικής συμπεριφοράς, αλλά συνολικά 15 φορές ο κόσμος στη στάση υπερασπίστηκε τον άνθρωπο που δέχτηκε τη ρατσιστική επίθεση και μια φορά παρατηρήθηκαν συγχρόνως οι δύο αντιδράσεις. «Ο ρατσισμός ξεκινάει από εμάς και τελειώνει από εμάς.
 Ο καθένας μας και όλοι μαζί πρέπει να σταθούμε απέναντι στα ρατσιστικά φαινόμενα και να σταθούμε δίπλα στους ανθρώπους που τον υφίστανται. Σε όλες τις δράσεις της ActionAid, η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί τον κύριο πυλώνα της δουλειάς μας. Για περισσότερα από 40 χρόνια είμαστε υπέρ των πιο φτωχών και περιθωριοποιημένων ανθρώπων, των ανθρώπων που υφίστανται διακρίσεις. Ενώνουμε τη φωνή μας μαζί τους. Δεν θα μπορούσαμε να σιωπήσουμε μπροστά στα φαινόμενα ρατσισμού στη χώρα μας» δήλωσε ο Γεράσιμος Κουβαράς, γενικός διευθυντής της ActionAid Ελλάς.